Yabani Armut’ta Türk büyüklerinin mezarları araştırılıyor
Çakal Armudu’ta Kayı Boyu Reisi Kayaç Alp’ın ve Ahlatşahlar Beyliği’nin kurucusu Sökmen El Kutbi’nin mezarlarının tespitine müteveccih tarihi mezarlıklarda iş yürütülüyor
BİTLİS – Bitlis’in Yabani Armut ilçesinde, “Türk Büyüklerinin Mezarlarını Tayin Etmeye Müteveccih Yüzey Araştırması” yapıldı.
Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle, Yabani Armut Müze Müdürlüğü başkanlığında, Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Kulaz’ın ilmî danışmanlığında, Ahlat’taki tarihi mezarlıklarda Türk büyüklerinin mezarlarını yakalamak üzere satıh araştırması gerçekleşti. Yabani Armut’taki 7 tarihi mezarlıkta, Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin nazik dedesi Kayı Boyu Reisi Kayaç Kahraman’ın ve onun babası Kızıl Boğa ile Ahlatşahlar Beyliği’nin kurucusu Sökmen Umum Kutbi’nin mezarlarının tespiti amacıyla yaz dönemi süresince tetkikat yapıldı.
“Kayı Boyu’nun reisi Kayaç Yiğit ve Ahlatşahlar Beyliği kurucusu Sökmen Ahali Kutbi Ahlat’ta ölüm etti”
Yaptıkları yüzey araştırmaları karşı gazetecilere açıklamada kâin Çakal Armudu Selçuki Düzlük Mezarlığı ve Bozuk Çakal Armudu Şehri Hafriyat Başkanı Dr. Akademisyen Mehmet Kulaz, tarihi kaynaklardaki verileri bile dikkate alarak bir satıh araştırması yaptıklarını belirtti. Kulaz, “2022 yılı içerisinde hem halkın beklentileri hem de tarihi kaynaklardaki verileri dikkate alarak Kültür ve Turizm Bakanlığından Türk büyüklerinin Yabani Armut’taki mezarlarını bulmaya müteveccih tıpkı satıh araştırması talebinde bulunduk. Gelen cevaz doğrultusunda da faaliyet gerçekleştirdik. Oluşturduğumuz ekiple Kayı Mezarlığı, Kermen Mezarlığı, Selçuki Vadi Mezarlığı, Kırklar Mezarlığı, Hasan Şehriyâr Kümbeti ve etrafındaki mezarlıklar, Çifte Yunak etrafındaki mezarlıklar ilkin oluşmak üzere Çakal Armudu’taki eksiksiz mezarlıklarda ekibimizle gelişigüzel emek gerçekleştirdik. Bu çalışmaya katma kendisine bir birlikte tarihi kaynakları, müverrih kol üyelerimizle birlikte inceleme fırsatı bulduk. Bu çalışma doğrultusuna elan önce burada mezarı olduğu söylenen Süleyman Şah’ın dedesi Değerli Kele’nın mezarının Çakal Armudu’ta değil Van Erçek’te olduğunu tayin ettik.
Hasan Bin Mahmut El Bayati’ni 1480’lerde ele aldığı Cam-ı Cemil Ritüel eserinde, Değerli Sevir’nın Mahan’dan Ahlat’a gelmek için yola çıktığı ve Erçek Gölü etrafında yerleştiği ve burada da 1220 yılında ahiret yolculuğu ettiği belirtilmektedir. Yazıcıoğlu Uca’nin eserinde birlikte benzeri şekilde bir izahat söz konusu. Doğrusu Duayen Çelebi’birlikte Zer Sevir’nın mezarıyla ilişik Ahlat’ta olduğuna dair ayrımsız vukuf sunmuyor. Ancak bunun dışında tekrar Süleyman Şah’ın babası Kaya Kahraman’in mezarının Çakal Armudu’ta olduğuna dair birçok tarihi kaynakta bilim var. Alelhusus Hasan Bin Mahmut Umum Bayati, Yazıcıoğlu Ulvi ve Duayen Çelebi, Kaya Yiğit’ın mezarının Yabani Armut’ta olduğunda hemfikirler. Tığ birlikte buna müteveccih bire bir mesai başlattık. Bunun dışında bire bir şekilde Ahlatşahlar’ın kurucusu Sökmen Ahali Kutbi’nin Kuzey Suriye’deki seferi sırasında martir düştüğü ve naaşının üstelik Yabani Armut’a getirilerek defnedildiği kayıtlı. Buna yönelik çalışmamız da oldu. Fakat 1230 yılında Ahlat’ta memat ettiği kayıtlarda güzeşte Kayaç Kahraman ile 1111’dahi irtihal ettiği galiba Sökmen Ahali Kutbi’nin mezarlarına dayalı benzeri fen elimize geçmedi. Bunların dışında başka Türk büyüklerinin mezarlarını de bulmaya yönelik himmet yaptık fakat şimdilik elimizde bire bir bilgelik yok” dedi.
“Mezarlar bulunmazsa Türk büyüklerinin hatırasına ön oluşturulabilir”
Önümüzdeki sene yapılacak kazı ve etüt çalışmalarından sonraları eğer arazi altındaysa Türk büyüklerinin mezarlarını bulunma ihtimalinin olabileceğini belirten Kulaz, “Fakat bu mezarlar iptal reşit durumda birlikte olabilirler. Bu nedenle Türk büyüklerine ait mezarların tespiti az buçuk birlikte çıktı yapılacak çalışmalara sınırlı diyebilirim. Bu çalışmalardan sonraları ihtimal şu öneride bulunma imkanımız türlü, galiba stabil kendisine Yabani Armut’ta defnedildiği mahsus Kayaç Yiğit ve Sökmen Halk Kutbi ilkin atılmak üzere Türk büyüklerinin hatırasına Aksakal Çelebi’nin verdiği hatır ve halkın beklentisi dikkate alınarak rahatlık oluşturma önerilebilir. Bu birlikte ilerleyici zamanlarda belki gerçekleşebilir. Dediğim kabilinden Yabani Armut’ta 7 kadar tarihi mezarlık var. Bu tarihi mezarlıklarda yapılacak teferruatlı icraat sonucu Türk büyüklerine ilişkin, hele Aksakal Çelebi’nin belirttiği mezarların günümüze yetişme durumu var mı namevcut mu, tayin edilebilir mi kesin değişmeyen verildikten bilahare bu konuda benzeri keyif tekvin önerisi gerçekleşebilir” diye konuştu.
