Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi (BŞEÜ) İnsan ve Topluluk Bilimleri Fakültesi Sıra Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Taner Âlim, Osmanlı coğrafyasında 1913’ten itibaren devletin kuruluş günü adına 30 Açıklık’ta kutlamalar yapılmasına ilişik belgelerin arşivlerde düzlük aldığını bildirdi.
Doç. Dr. Âlim, AA muhabirine, Osmanlı Devleti’nin 1299 yılında Bilecik’in Söğüt ve Kütahya’nın Domaniç ilçelerinde gündüz sahnesine çıktığını, bünye gününün hele devletin son yıllarında tartışılan bir laf olduğunu söyledi.
Osmanlı’de milli saraka geleneğinin bulunmadığını belirten Bilimci, “Padişahların yazboz tahtası çıkışları yahut veladet günleri meze kendisine kutlanmıştır. Hele 1789 Fransız İhtilali’nden sonraları ortaya çıkan milliyetçilik akımları sonrasında dünyada milli bayram geleneği başlamıştır.” dedi.
Bilimci, 1908’birlikte İkinci Meşrutiyet’in ilanının ardından milli kortej arayışına girildiğini, bu konuda Mehmet Vazıh Satma vasıtasıyla Divan-i Mebusan’a öneri sunulduğunu aktardı.
Bütün tartışmalara rağmen Osmanlı Devleti’nin bünye gününün ne zaman olduğunun parçalanmamış yerine tayin edilemediğini dile getiren Âlim, 23 Temmuz 1908 tarihi Meşrutiyetin ilan edildiği aktarılma olduğu üzere 1909’dan itibaren milli söz namına kutlandığını vurguladı.
Bilgin, günümüz tarihçilerinin bile Osmanlı Devleti’nin hangi tarihte kurulduğu sorusuna yanıt bulmaya çalıştığına dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Kestirmece 115 sene öncesinde de bu yapı haset tartışmaları sıcaklığını korumuş ve gündem olmaya devam etmiştir. 1913 yılında Osmanlı Devleti’nin yapılış haset adına İstiklal-i Osmani Bayramı kutlamaları yapılmıştır. 30 Çatlak 1913’te başlayan bu kutlamalara Darülfünun öğrencileri, Türk Ocaklı gençler, cemiyetler ve gâh kuruluşlar de katılmıştır. Sonuç evre debdebeli tıpkı tebrik kartı gerçekleştirilmiş, fehamet erkanının katıldığı bu kutlamalar, 1922 yılına yani saltanatın kaldırıldığı tarihe kadar bitmeme etmiştir. 30 Boşluk 1914’te bile bu kutlamalar yapıldı. Kutlamaların yapıldığı gün Birinci Dünya Savaşı’nın kelle yılına balya geldiği için müstehzi tıpkı kutlamanın İstanbul’de yapıldığını görmekteyiz. 1915 yılındaki kutlamalar ise Çanakkale Zaferi’nin sonrasına balya gelmesi nedeniyle çokça elan coşkulu arkaç getirmiştir. Dolayısıyla 30 Açıklık haset gerçekleşen Osmanlı Devleti’nin bünye günü kutlamaları devletin yıkılışına büyüklüğünde devam etmiştir.”
30 Ara 1919’birlikte 80’e yakın şehir ve kasabada törenler yapıldı
Doç. Dr. Taner Âlim, savaşın sona ermesi, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ve talih topraklarının işgali sonrasında 30 Mesafe 1919’bile İstanbul’bile yapı günü kutlamasının yapılamadığını anlattı.
Gazi Mustafa Eksiksizlik Atatürk’ün, Milli Mücadele’nin kazanılmasındaki ruhu Türk tarihinin derinliklerinde aradığını aktaran Bilimci, “Hakikaten Erzurum Kongresi’nin tarihini 23 Temmuz’a yani Meşrutiyetin ilan edildiği tarihe denk getirmesi tesadüf değildir.” ifadesini kullandı.
Âlim, Atatürk’ün 30 Çatlak 1919’de bilcümle vilayetlere, sancaklara gönderdiği tamimle İstiklal-i Osmani kutlamaları yapılmasını istemesinin de bundan kaynaklandığına dikkati çekti.
Atatürk’ün direktifleriyle o tarihte 80 site ve kasabada törenler gerçekleştirildiği bilgisini veren Bilimci, şöyle konuştu:
“Kuvayımilliye’nin merkezi Balıkesir’üstelik çokça iri bire bir merasim tertip edilerek Osmanlı Devleti’nin yapı haset kutlandığı kabilinden ahali bile yurt müdafaası üzere silah ve fariza başına çağrılmıştır. İstiklal-i Osmani bayramının kutlandığı iller başta Bilecik ve Söğüt ile Eskişehir, Bursa, Karacabey, Mudanya, Orhangazi, Çanakkale, Alaşehir, Antep, Kastamonu, Manisa, Akhisar, Salihli, Konya, Haymana, Yozgat üzere yerler olmuştur. Alelhusus Eskişehir’üstelik yapılan kutlamalar Karakeçili aşireti ile site halkının birleşerek kutladıkları gazetelerde belirtilmişti. Bursa’daki kutlamalar dahi şişman ve ak pak ayrımsız törenle gerçekleşmiştir. Gine 30 Çatlak 1920’de Şeyh Edebali Türbesi yerleşkesinde İstiklal-i Osmani kutlamalarının yapıldığını görüyoruz. Bilecik ahalisi ve okul talebeleri Şeyh Edebali Hazretlerinin huzuruna çıkacak ve dualar edildikten sonraları Orhan Gazi Camisi’nin önünde dualar devam edecektir.”
Bilim Adamı, Mısır’daki Müslüman ve Türk gençler eliyle 30 Açıklık 1892’birlikte ilk defa İstiklal-i Osmani kutlamalarının yapılmasından ortalık 30 Açıklık tarihinin seçildiğini belirtti.
1919’daki kutlamaların ardından site ve kasabalardan Rum ve Rumeli Müdafaa-i Ülfet Reisi olan Atatürk’e telgrafların çekildiğini, onun birlikte bu telgraflara karşılık verdiğini bildiren Bilim Adamı, buna ilgilendiren belgelerin Erkânıharbiyeiumumiye Başkanlığı arşivlerinde düzlük aldığını sözlerine ekledi.
