Kuraklık ve müfrit buharlaşmanın etkisiyle Van Gölü’ndeki çekilme sürüyor

MUTLU VAROL/ŞENER TOKTAŞ – Toptan abuhava değişikliği ve yağışların azalmasıyla oluşan yağışsızlık, Van Gölü’nün akarsu seviyesinde düşmeye sebep oldu.

Geçen yıllara kıyasla sıcaklığın yükselmesine bağlı buharlaşmanın artması zımnında Van Gölü’ndeki akarsu çekilmesi devam ediyor.

Suyun sığ olduğu noktalarda çekilmenin tehlikeli boyutlara ulaşmasıyla Van’ın Edremit, Gevaş, Erciş ve Muradiye ile Bitlis’in Tatvan ilçesindeki kıyılarda binlerce yılda oluşan mikrobiyalitler, tarihi bakiye ve iskeleler ortaya bundan sonra.

“1992-1993 yıllarında su seviyesi aktüel seviyenin yaklaşık 3-4 metre üzerindeydi”

Eksperlik alanı coğrafya olan Bitlis Muazzez Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necmettin Elmastaş, AA muhabirine, dünyada ve Türkiye’nin değişik bölgelerinde olduğu kabilinden Van Gölü havzasında de global ısınmanın etkisini göstermeye başladığını söyledi.

Van Gölü’nün geçmişine bakıldığında, akarsu seviyesinin yıllara ve dönemlere bakarak değiştiğini anlatan Elmastaş, şöyle konuştu:

“Umumi anlamda zillet ve yükselmeler yaşanmış amma daima benzeri itila eğiliminde ergin. Bazen yıllarda şiddetli itila meydana mevrut. 1992-1993 yıllarında haddinden fazla daha erdemli tıpkısı seviyeye huruç ve bazı kıyılar Afet Bölgesi zar edilmişti. 1992-1993 yıllarında su düzeyi gündeş seviyenin kestirmece 3-4 metre üzerindeydi. Yıllar içinde bu azaldı. Sonuç iki yılda biraz metre gibi haddinden fazla kilolu tıpkısı kırat alçalması var. Gölün çevresinde alçalmayı görebiliyoruz. Önceleri tek görülmeyen iskelelerin kıç kısımları, mikrobiyalitler bugün suyun yüzeyine eski durumda. Bu seviyenin çokça alçaldığını gösteriyor.”

Van Gölü ve çevresini mugaddi yer koca faktörün yağış ve esas suları olduğunu tabir fail Elmastaş, şunları kaydetti:

“Yağışların azalması ve sıcaklığın artmasına vabeste elan fazla buharlaşma olduğunda düzey düşüyor. Yer şeş ve sulama alanlarıyla ilişik say yaptık. Ahlat, Adilcevaz ve Erciş çevrelerindeki çalışmalarımızda, bölgede binlerce tetkik kuyusunun açıldığını ve suyun fazla kullanılmasıyla seviyenin düştüğünü gördük. Gölleri besleyici bazen kaynakların kuruma noktasına geldiğini tespit ettik. Bu birlikte seviyenin düşmesine ayrımsız canlı olarak tabir edilebilir. Yağışın azalması, beşeri nedenlerle ara sıra kaynakların kuruma noktasına gelmesi, sıcaklığın artması bu neticeyi verdi.”

“Gölün yüzeyinde küçülme bitmeme edecek”

Van Yüzüncü Sene Üniversitesi Gökçe Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu bile küresel ısınma dolayısıyla akarsu kaynaklarının giderek kurumaya başladığını belirtti.

Akıbet 30 yıldır Van Gölü’nün düzlük kaybetmeye bitmeme ettiğini anlatan Alaeddinoğlu, “Maalesef bundan sonra dahi ricat süreci devam edecek. Van Gölü’nün esasen yüzey alanında tıpkısı tevessü ya dahi göl seviyesinde benzeri yükselmenin yaşanabileceğine ilgilendiren hiçbir bulgu yok çünkü yağışların ve buharlaşmanın şekli ile miktarı değişti. Düşen yağmur azaldı, bulunan akarsu kaynaklarının bir kısmı buharlaşmayla kayboldu. Evvelce kar şeklinde düşen yağışlar meydan altı sularını beslerken bundan sonra gerçeklik sularını besleyemiyor. Zımnında baran şeklinde düşen yağışlar cereyan doğrultusunda göle akıp arkası sıra buharlaşıyor. Yani gölü besleyici balaban kaynaklar imdi gölün aleyhine işliyor.” şeklinde konuştu.

Bundan ahir süreçte özellikle akarsuların döküldüğü sığ alanlarda çekilmenin devam edeceği uyarısında kâin Alaeddinoğlu, şöyle devam etti:

“Gölün yüzeyinde küçülme devam edecek. Şu an Van Gölü’nün birçok alanında ayrımsız önceki yılın yan çizgisinden ihtimal yüzlerce metre ricat yaşandı. Toptan ısınmayla ilişik bulgular gelecek sürecin haddinden fazla daha kötümser olduğunu gösteriyor. Yani mıntıka küresel ısınmanın etkilerinden kontra etkilenecek. Bu bile akarsu kaynaklarının yavaş yavaş tükenmesine yahut düzlük kaybetmesine posta açacak. Evveli medeniyetlerin göl kıyısında düz yazı ettiği yapılara artık ulaşacağız. Göl çekildikçe daha önceki liman, yerleşme yeri namına beğenilen alanların kâffesi açığa çıkacak. Bunlar birer tarihi ayar adına valör kazanacak.”

Share: