Çağıl Kasapoğlu & Fundanur Öztürk

BBC Dünya Servisi

Rical ve kadınlar felaketleri ayrımlı yaşıyorlar.

Türkiye ve Suriye’yi vuran depremlerden sağlıklı kurtulan bir nice avrat, felaketten şipşak sonraki yardımların “cinsiyet körlüğünden” şikayet ederken, bazıları ölçüsüz cıvıl cıvıl barınaklarda, kendilerinin ve çocuklarının güvenliğinden elem duyarak yaşıyor.

Kadınlar için ayrı tuvaletlerin, hijyen ürünlerinin, yıkanma alanlarının ve asıl sağlığı hizmetlerinin azlığı, Türkiye ve Suriye’üstelik toparlanmaya etkin karı depremzedelerin karşılaştığı evvel güçlük ortada.

Adana’üstelik afetzede Nurcan Sayılır “Kadınlar olarak sunu çokça ihtiyacımız olan molekül seyyah tuvaletler” diyor. Sayılır demincek 76 yaşındaki yatalak annesiyle bire bir barınakta yaşıyor. Elden canlarını kurtarabilmişler.

“Kamu erkekler ve kadınlar aynı tuvaleti kullanıyor. Çokça canlı, hastalık kapmaktan keder ediyorum” diyor.

Zorluklar

Gaziantep’te Emer Özkılsız dahi, depremden sonraki ikinci haftada bire bir zorluklardan bahsediyor.

“Çokça berduş. Yıkanamıyorum, çocuklarımı yıkayamıyorum. Yalnız kendimizi sulanmış mendillerle silmeye çalışıyoruz” diyor ve “Temiz pedimi değiştirecek tıpkısı saha bulmakta zorlanıyorum” diye niteleyerek de ekliyor.

Emine Türker Gaziantep’te tıpkı bekar asıl. Zelzele vurduğunda kendisini ve biri beş, ötekisi de üç yaşındaki iki çocuğunu kurtarmayı başarmış.

“İlk akşam parkta, kepaze benzeri barınakta kaldık. Baran yağıyordu. Yardım dağıtıldığında cangıl oldu. Kül kıyafetlerimiz kirlendi ve yıkayacak yerimiz da namevcut. Hiçbir şeyimiz yok. İnsanlar beyinli, korkmuş halde” diyor.

Birleşmiş Milletler Isim Fonu (UNFPA) kadınlara yönelik yardıma evleviyet veren kuruluşlardan biri.

Kuruluş, Türkiye’de felaketten etkilendikleri aritmetik edilen 15 milyon hayat ortada 214 binden fazla iki canlı karı olduğunu ve bunların az daha 24 bininin ayrımsız kamer ortamında tevellüt yapmasının beklendiğini söylüyor.

Yer Sarsıntısı bölgesindeki UNFPA ekibi üzere bildirişim uzmanlığı işleyen Zeynep Girişken Özgenç “Zaten sakil bire bir deprem yaşıyorlar. Kadınların barınma ve güvenlik gibi diğer iri sorunlarla uğraşırken, tıpkı yandan de hem kendilerinin hem de çocuklarının anne ihtiyaçları üzere kaygılanmasını istemiyoruz” diyor.

“Hamile kadınlara ve eskimemiş annelere saflık ve analık kitleri dağıtıyoruz” diyerek da ekliyor.

Bu kitlerin ortamında, tıpkısı sabun, diş fırçası, dış macunu, bağırsak çamaşırı, hijyenik ped, bir çağa battaniyesi, hazır bezler ve lohusa pedi var.

Asayiş riski

Felaketin şipşak peşi sıra, Türkiye ve Suriye’deki kadınların yaşamlarını yeniden bina etmek amacıyla emin yerlere erişimi şişman bir meşakkat. Bire Bir çoğu geceleri dışarıda eylemek zorunda kaldı.

Barınakların çoğu meydanda ve kalabalık yerlerde vadi alıyor ve bu ebat kadınlar üzere gizil bire bir risk yaratıyor.

ActionAid adlı yardım kuruluşunun Arap bölgesindeki Lehçe İletişim ve Kampanya Başkanı Sabine Abiaad Beyrut’fecir BBC’ye yaptığı açıklamada “Seksüel şiddet tehdidine boş haldeler. Bu, 2015’teki depremde Nepal’de birlikte yaşandı. Kadınların mahremiyetinin ve ayrı tuvaletlerinin olmaması, tuvaletlerin ve yıkanma yerlerinin kadınlar ve kız çocukları için güvensiz alanlar olmasını beraberinde getirdi” dedi.

Nisan 2015’te Nepal’birlikte 7,8 büyüklüğünde aynı deprem olmuştu. Güney Asya Hususiyet Politikaları ve Toplumsal Araştırı Güncesi adlı bilimsel yayında yer düzlük benzeri çalışmaya bakarak, depremden sonradan arızi barınma alanlarında kadınlar ve kız çocuklarına karşı ivinti ihbarlarında çoğalma oldu.

Emel Özkılsız Gaziantep’teki barınağında “Tabiatıyla ki hem özlük güvenliğimden hem de çocuklarımın güvenliğinden kaygılıyım” diyor.

“Çadırın fermuarı her açıldığında birinin gireceğinden korkuyorum. Çocuklarımı arkalamak üzere geceleri uyumuyorum. Bire Bir karı olarak beni anlamanız ister. Sivri derecede tedirginiz. Psikolojik anlamda depresyondayız. İş namevcut, mal yok.”

Zeynep Karakurt, Gaziantep’teki Masal Park Yeri barınağında ayrımsız fahri. “Böyle canlı arızi barınma alanlarında yaşamanın çokça bunaltıcı asayiş riskleri var” diyor.

“Gözdağı altında hissediyorlar. Örneğin, aşındırmak sırasına girdiklerinde, arkalarında bire bir eş varsa bozuk oluyorlar. Burada polisler var amma yeniden de korkuyorlar. Ayrıca çocuklarının istismar edilebileceğinden kaygılılar.”

ActionAid’den Sabine Abiaad’ın Şimal Suriye ve Türkiye’deki kadınlarla ilgilendiren tıpkı başka uyarısı var.

“Gâh durumlarda, istismar ve kaçırılma tehdidine daha açık oluyorlar. Alandaki çalışmalarımızdan, kadınların hoppadak pijamalarıyla sokaklarda kaldıklarını biliyoruz. Riziko altındalar.”

‘Suriyeli kadınlar aynı ilgiyi görmüyor’

Suriye’nin kuzeyinde ise kapsam daha da şiddetli.

Suriye’birlikte zaten evlerinden reşit milyonlarca emanet vardı ve bunların az daha % 90’ı depremden önce dahi insanca yardımlara bağımlı halde yaşıyordu.

Halep’kap BBC’ye bilgi veren UNFPA Suriye temsilcisi Dr. Himyar Abdülmoghni’ye göre Kuzey Suriye’de depremden etkilenen 6 milyondan aşkın yaşama arasındaki kadınların 1,5 milyonu tenasül çağında.

“Kısıtlanmış muvasala yüzünden Suriye’dahi bire bir ilgiyi ve yardımı görmüyorlar ve kadınların ihtiyaçları insanların öncelik verdiği tıpkı öz değil.”

UNFPA’nin Suriye’deki seyyar ekipleri, depremden etkilenenlere yardım kitleri ve afiyet hizmetleri sunuyor amma bu tam değil.

“İhtiyaçlar dev boyutlarda. Bizim yaptıklarımız çokça kısıtlanmış. 220’den çok geçici barınakta 70 binden fazla yaşama yaşıyor.”

‘Kadınlar sadece mağdur değil, mücadelecidirler dahi’

ActionAid’den Sabine Abiaad seçme iki ülkedeki felaketlerin arkası sıra, zorla yavru yaşta evliliklerde ve bala işçilikte gizil artma uyarısında bulunuyor.

“Yavru yaşta evlilik, hesaplı durumun ve geleneklerin tıpkı sonucu. Bazı torunlar okullarını, evlerini, ailelerini kaybetti. Yıldız Suriye’deki kâh kollar ocak evet üstelik okulun anlamını birlikte bilmiyor” diyor.

Gözlemcilere bakarak soylu erki gerçeklik ve istihdam eksikliği, aile işlerinin yükü ve çocuk bakımı zımnında kadınlar ve kız çocukları felaketlerden sonra çokça elan ağır sıklet toparlanıyor.

Gaziantep’teki gönüllü Zeynep Karakurt “Çadırlarda rical da olmasına rağmen, çocuk bakımının yükü burada kadınların üzerinde. Bu toplumlarda kadınlara biçilen rol bu” diyor.

Yer Sarsıntısı bölgesinde BBC’ye konuşan çokça sayıda eş bir kaygıları dile getiriyor. Yaşamlarını ve çocuklarını kendi ayakları üzerinde durarak baştan kuracaklar ama bu “devir matlup”.

Sabine Abiaad “Amma balaban benzeri şeyi de vurgulamalıyım” diyor.

“Kadınlara hoppadak kıygın olarak bakmamalıyız. Kadınlar ve kız çocukları mücadelecidir. Baştan Sona bunu ve kadınların arkalama çalışmalarında hep makro benzeri önderlik rolü oynadığını vurgulamalıyız.”